Vinç Nedir? Vinç Çeşitleri Nelerdir?

Vinç nedir sorusuna verilebilecek en kısa cevap olarak vincin, insan gücünün yeterli olmadığı büyük ve ağır cisimlerin kaldırılmasında kullanılan bir iş makinesi olduğunu söyleyebiliriz. Bu ağır iş makineleri;  yüklerin, vinç ucuna bağlanıp bir yerden başka bir yere aktarılmasını sağlar. Genel olarak bakıldığında bütün vinçlerin çalışma prensipleri birbirine benzese devinçler  kullanım alanı ve iş kollarına göre farklılık gösterir. Vinç çeşitlerine ve vinçlerin çalışma prensiplerinin ne olduğuna bu yazımızda kısaca göz atalım.

Vinç çeşitleri nelerdir?

1.Kule vinç: Adından da anlaşılabildiği gibi kule şeklinde olan vinçlerdir. Bu tip vinçler genellikle liman ve inşaat şantiyelerinde konteyner gibi ağır yüklerin taşınmasında kullanılır. Kule vinçlerde operatör,  vinç ortasında bulunan cam bölmeden vinci yönetir.

2.Pergel vinç: Pergel şekline benzeyen, kendi ayağı veya sağlam bir beton kolon üzerine monte edilebilen ve 360 derece dönebilen bir vinçtir. Bu tip vinçlerin dönme açıları ayarlanabilir. Vinç üzerinde bulunan operatör odasından gerekli manevralar gerçekleştirir.

3.Sepetli vinç: Sepet vinçlerde, vincin ucunda sepet şeklinde bir platform bulunur. Merdivenle erişilemeyen yerlerde kullanılmaktadır. Bu nedenle itfaiyeciler ve enerji nakil hattı personellerinin en çok faydalandığı iş makineleridir. Sokak lambaları veya enerji iletim hatlarının bakım onarım işlerinde kullanılan vinçler sepetli vinçlere örnek teşkil eder.

4.Gezgin vinç: Gemi makine daireleri, elektrik santralleri gibi yerlerde kullanılan, iki tarafında ray bulunan, belirli bir alanda hareket kabiliyeti olan, özel üretim vinçlerdir.

5.Tek Ray vinç: Tek bir hat üzerinde hareket eden, belirli kapasitede yük kaldırabilen bir iş makinesidir.

Yukarıda saydığımız yaygın kullanılan vinç modellerinden başka zincirli, halatlı, mobil, paletli olmak üzere birçok vinç çeşidi bulunmaktadır. Vinçlerin kullanım amacına, imal ediliş şekline ve kullanım yerine göre isimleri farklılık gösterir. Bütün vinçlerin genel amacı yükleri taşımaktır.

Vinçlerin çalışma prensipleri

Vinçler;  insan gücü, elektrik enerjisi veya akaryakıt ile çalışır. Motor gücünün dişli çark sistemi yardımıyla mevcut halatın yukarı veya aşağıya hareketi vinçlerin çalışma prensibini oluşturur. Motordan alınan ilk hareket, dişli çark sitemine şaft yardımıyla aktarılır. Dişli çark sisteminde oluşan güçle makara sistemi hareket ettirilir. Makara üzerinde çelik halat ve halatın ucunda da kanca bulunur.

Çelik halat ucunda bulunan kanca sistemi ise genellikle çelik dökümden elde edilir. Vinçlerin üzerinde maksimum taşıyabilecekleri yük kapasitesi yazılıdır. İş güvenliği açısından bir hususu hatırlatmakta fayda görüyoruz. Vinçlerin taşıma kapasitesinden daha fazla yük yüklenerek kesinlikle çalıştırılmamalıdır. Bu durum son derece tehlikelidir  vebu nedenle oluşabilecek iş kazaları insan hayatını tehdit eder niteliktedir.

Vinçlerin periyodik bakımları

Vinçlerin periyodik bakımları;  kullanım durumuna göre, saatlik, aylık ve yıllık olarak çeşitlilik gösterir. Her kullanım öncesi ve sonrasında gerekli güvenlik tedbirleri alınmalı ve halatlar kontrol edilmelidir. Dişli çark sistemi olan vinç şanzımanının yağı ve operatör kontrol ünitesindeki ikaz uyarı ışıklarının çalışıp çalışmadığı yakından takip edilmelidir. Vinçlerin bakımları kesinlikle teknik personel ve makine mühendisleri tarafından yapılmalıdır.

Vinçlerde iş sağlığı ve güvenliği

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi, vinç kullanımında iş sağlığına ve güvenliğine azami oranda özen gösterilmesi gerekir. Vinçler ağır iş makinesi kategorisinde bulunur.Bu vinçlerin kullanımından önce ve kullanım esnasında gerekli tedbir ve önlemlerin alınması son derece önemlidir. Periyodik bakımı yapılmayan vinçler asla kullanılmamalıdır. Uygun yük için uygun halat ve kullanım alanına göre uygun vinç kullanımı, iş sağlığı ve güvenliği açısından önem arz eden diğer hususlardandır.